Program Pokreta – Novembar 2022

Građanski, demokratski, nadstranački i neformalni pokret

Mail: gi21maj@gmail.com Web-site: www.gi21.maj.com

Mobile: 067 402 895 i 069 255 955

Podgorica, Hercegovačka br. 13

PROGRAM POKRETA Novembar 2022

I Uvodne napomene

GI „21.maj“ (u daljem tekstu: Pokret) osnovan je u duhu Proglasa iz decembra 2020. god. kojim su građani, kao odgovor na regresivnu, dramatičnu i zabrinjavajuću promjenu vlasti,  pozvani da podrže ideju o masovnom, neformalnom, društvenom i nadstranačkom Pokretu. Temeljna ideja je bila da se pruži građanski i politički otpor novoizabranoj vlasti i da se istovremeno permanentno afirmišu emancipatorske društvene i političke ideje, stavovi i uvjerenja.  Inicijativna grupa[1] koja je formirana u decembru 2020. god. za konstituisanje Pokreta  predviđela je podršku od hiljadu osnivača/članova što je ispunjeno polovinom februara 2021. godine. U martu 2021. god. konstituisan je prvi Savjet[2] i izabran prvi Koordinacioni odbor[3] Pokreta. Od tada do danas Pokret je okupio preko 2000 članova (od čega u dijaspori oko 100 članova) i u kontinuitetu sproveo brojne društvene i političke aktivnosti[4] i ujedno je na odgovarajući način organizovan u većem dijelu crnogorskih opština. Nakon više od godinu i po dana aktivizma Pokret je kao jedina masovna, građanska i nadstranačka asocijacija u Crnoj Gori postao javno poznat i ujedno nezaobilazni sudionik brojnih događaja, inicijativa, akcija, ali i lokalnih političkih izbora[5]. Time je Pokret okončao svoju inicijalnu razvojnu fazu i sada je pred njim faza utemeljenja u svim crnogorskim opštinama kao i nastavak afirmisanja i odbrane društvenih i političkih vrijednosti i ideja bez kojih nije moguće modernizovati, emancipovati i evropeizirati Crnu Goru, niti je moguće zaštiti individualna prava i kolektivne identitete, kao i sekularni i antifašistički karakter savremene Crne Gore.       

 

II Proglas Pokreta na 26.12.2020.

Građanke i građani Crne Gore,

Svjesni da se neodgovornim postupanjem nove vlasti podrivaju temeljne vrijednosti naše Države i ukupnog crnogorskog društva, dužni smo odbraniti tekovine na kojima se zasniva savremena Crna Gora, kao građanska, sekularna, evroatlantska, antifašistička, multietnička i multikonfesionalna zajednica slobodnih naroda i građana. Nasuprot tome, nova vlast svakodnevnim aktivnostima otvoreno poriče i ignoriše ove vrijednosti koje su temelj postojanja i trajanja Crne Gore kao suverene i demokratske države. Populističkom retorikom, revanšizmom, nastavkom partitokratske prakse i otvorenošću prema snaženju velikosrpskog, kleronacionalistočkog i stranog uticaja novoformirana vlast vodi državu u neizvjesnost i poniranje. Istovremeno, nova vlast negira crnogorski identitet, falsifikuje istoriju i svodi viševjekovnu bogatu kulturnu tradiciju na jednonacionalnu i jednovjersku. Nova vlast pokazuje namjeru da Crnu Goru učini državom bez pamćenja i samim tim bez smisla postojanja. I zato ova vlast mora biti demokratski smijenjena voljom crnogorskih građana kako bi Crna Gora ponovo ustala i opstala.

Građanke i građani Crne Gore,

Građanima Crne Gore potrebna je iskrena evroatlantska politika i demokratska vlada utemeljena na pravednoj i pravnoj državi, građanskoj i sekularnoj demokratiji, otvorenom društvu, očuvanju životnog prostora, preduzetničkoj ekonomiji i socijalnoj pravdi. Vlada koja će graditi humanu zajednicu, u čijem središtu su obrazovanje, nauka, kultura i zdravstvena zaštita po uzoru na prosvijećene evropske narode. Bivša vlast nije ispunila očekivanja građana za koje je 21. maj bio i ostao simbol ostvarenja društva jednakih šansi, države bez pobjednika i poraženih i zajednice samosvjesnih i slobodnih građana. Bivša vlast slijedila je spoljnopolitička očekivanja i ideale izvornih crnogorskih suverenista, ali je zato unutrašnju politiku podredila stranačkim i partikularnim interesima. Zato stranke bivše vlasti moraju da se oslobode isluženih, nesposobnih i korumpiranih kadrova koji su opšte podredili ličnim interesima i time spriječili pošteno, odgovorno i uspješno vođenje javnih politika. Samo one državotvorne stranke, koje se temeljno reformišu dostojne su da se ujedine u borbi za Crnu Goru i pokažu da su vrijedne povjerenja crnogorskih građana da ponovo preuzmu odgovornost za vršenja javnih poltika.

Građanke i građani Crne Gore,

Mi, slobodni crnogorski građani, nemamo drugu domovinu. Naš dom je bila i ostala samo Crna Gora i zato želimo da vrijednosti 21. maja ostanu nesalomljivi temelji naše državne politike koji se neće mijenjati dolaskom neodgovornih i kalkulantskih vlasti i pojedinaca. Mi želimo da se svi crnogorski građani ostvare u pravednoj državi, građanskom i sekularnom društvu. Zato nam svima treba Crna Gora kao zajednica slobodnih pojedinaca, društvo zaštićenih kolektivnih identiteta, znanja i kreativne kulture, država razvijene ekonomije, zemlja solidarnih građana, i buduća članica Evropske unije i pouzdan partner naših NATO saveznika. Mi hoćemo da živimo u državi koja će biti otvorena i prijateljska prema svim svojim susjedima ali, i u državi koja neće prihvatiti bilo čije hegemonističke planove i aspiracije. Zato ovim proglasom pozivamo sve građanke i građane, nezavisno od njihovih nacionalnih, vjerskih ili ideoloških osjećanja, da se pridruže Građanskoj inicijativi „21. MAJ“ da sačuvamo i afirmišemo temeljne vrijednosti građanske i slobodne Crne Gore. Zato građanska inicijativa „21. MAJ“ je neformalni, demokratski i nestranački pokret slobodnih crnogorskih građanki i građana, pokrenut je sa ciljem da se sačuvaju i afirmišu progresivne i slobodarske vrijednosti Crne Gore. Želimo Crnu Goru oslobođenu od sablasti prošlosti, Crnu Goru posvećenu budućnosti i evropsku Crnu Goru ispod njene zastave slobode.

III Društvena – građanska misija Pokreta

Ključni razlozi za osnivanje Pokreta leže u potrebi da se dugoročno i u cijeloj Crnoj Gori konstituiše proevropski, građanski i multietnički društveni pokret koji će afirmisati, širiti i štititi vrijednosti bez kojih nije zamisliv prosperitet i razvoj naše države. Dosadašnje iskustvo je pokazalo da političke stranke koje su baštinile ove vrijednosti ne mogu biti uspješan garant njihovog očuvanja i stabilnog prihvatanja od strane ubjedljive većine građana. Zato je nužno i djelovanje  društvenog pokreta koji će kroz što snažniji nestranački angažman građana obezbijediti da vrijednosti i tekovine koje su 21.maja 2006. godine postale temelj obnovljene proevropske crnogorske države postanu trajan dio društvene i političke svijesti ubjedljive većine građana. To je jedini način da se Crna Gora zaštiti od političkih obrta koji ne samo da ugrožavaju ove vrijednosti već i dovode u opasnost prozapadnu civilizacijsku orijentaciju savremene Crne Gore. Zato je od presudnog značaja da se putem organizovane društvene akcije razvije emancipatorski i autonomni društveni pokret koji će biti u stanju da prosvjetiteljski i dugoročno afirmiše i štiti fundamentalne vrijednosti savremene Crne Gore. Riječ je o slijedećim vrijednostima:        

  • Državotvornost i konstitucionalizam Ustavnost, nezavisnost, međunarodna suverenost i unutrašnji stabilni suverenitet uslov su napretka naše države. Neprihvatljiva je i diskreditujuća je svaka vladajuća politika koja dopušta narušavanje i kompromitaciju državotvorne ideje, što je trenutno slučaj. Aktuelno međunarodno urušavanje naše diplomatije i dopuštanje zvaničnoj Srbiji da se sa pozicija velikosrpstva miješa u izborne procese u Crnoj Gori su ponižavajući i neprihvatljivi. Pitanje državnosti nije samo formalno pitanje već je od suštinskog značaja da državne institucije pokažu funkcionalnost i rade u nacionalnom interesu. Zato odgovorna državna politika mora biti posvećena čuvanju državnog kredibiliteta i spolja i iznutra i istovremeno stalno voditi računa o nacionalnim interesima. Ovo zahtijeva kompetentnu diplomatsku mrežu, snažne i odgovorne bezbjednosne strukture i državnu politiku koja je trajno posvećena Crnoj Gori, njenoj zaštiti i razvoju. Takođe, ne prihvatamo da se državnost CG podriva bilo kakvim jednostranim politikama u oblasti državljanstva, biračkih spiskova i izbornog sistema.          
  • Evroatlantska orijentacija Što skorije učlanjenje u EU, pored integrisanosti u NATO alijansi, je primarni zadatak patriotske i prosvjetiteljske politike. Dosadašnja usporenost na putu u EU postaje prepreka koja se mora otkloniti. Činjenica da više od 2/3 građana prihvataju evropsku orijentaciju Crne Gore je ohrabrujuća i ona mora postati gotovo konsenzualan izbor političke klase.    
  • Građanska demokratija Za nas građanska demokratija i građansko društvo nemaju alternativu. Ustavna opredijeljenost za građansku državu mora dobiti svoj iskaz u izbornom zakonodavstvu i pravnim rješenjima koje će ograničiti partitokratsku praksu i neprihvatljivu moć političkih stranaka. Crnoj Gori je potreban izborni sistem koji će favorizovati građanske-političke inicijative i istovremeno destimulisati politički poredak sa brojnim strankama koje se pretvaraju u klijentelističke i feudalizirane grupe uz ignorisanje javnog interesa. Građani a ne partije moraju postati faktički nosioci suvereniteta u granicama koje obezbjeđuju funkcionalnost i konkurentnost demokratskog političkog sistema. Građansko društvo je naš trajan izbor, zaštita ljudskih i građanskih prava nema alternativu i taj suštinski aspekt konstitucionalizma ne smije biti zamijenjen sa nacionalističkim ili regresivnim komunitarnim koncepcijama. Zato u središtu demokratskog političkog sistema mora biti slobodan građanin a ne bilo koja nacija ili etnička grupa. Ovakav stav ne suspenduje politička prava manjinskih, odnosno manje brojnih naroda.
  • Sekularizam i antifašizam       Naša država je ustavom definisana kao sekularna zajednica i to ostaje naš društveni prioritet. Pravo na različite vjeroispovjesti, kao i ateistička, agnostička ili nereligiozna uvjerenja temelji su liberalnog i demokratskog društva. To isključuje i vjeronauku u državnim školama. Odvojenost vjerskih zajednica od države isključuje političko miješanje crkava u državnu politiku što je tipično za SPC, baš kao što je aktuelna vlada proizvod neprihvatljive pravoslavne-svetosavske klerikalizacije društva. Politička favorizacija SPC čija je ključna briga vezana za srpski nacionalni identitet uz osporavanje crnogorske nacije i duhovnosti je neprihvatljiva. Baš kao što je neprihvatljiva diskriminišuća državna politika prema CPC kao pravoslavnoj crkvi vjerujućih Crnogoraca. Istovremeno, pitanje crnogorske sakralne imovine i kulturne baštine koja je trenutno u posjedu SPC i pod zaštitom aktuelne vlade za nas nije riješeno i zahtijeva reviziju čim se promijene političke okolnosti. Takođe, crnogorska antifašistička tradicija koja je naša snažna legitimacija i na putu u EU ostaje naš ugaoni istorijski kamen. Za nas je neprihvatljiv bilo kakav istorijski revizionizam koji za cilj ima da profašističkim i kolaboracionističkim snagama iz II svjetskog rata obezbijedi politički, obrazovni ili društveni legitimitet.          
  • Pravedna i pravna država Sadašnja Crna Gora iz niza razloga, od ekonomskih, socijalnih, identitetskih pa do političkih,  nije pravedna država, niti je obezbijeđena funkcionalna vladavina prava. To je primarno odgovornost bivše vlasti, ali je za sada i odraz novouspostavljene vladine politike. Pitanje izgradnje pravedne i pravne države u kojoj će se ubjedljiva većina građana osjećati zaštićeno i vjerovati u institucionalnu pravičnost od presudnog je značaja za povjerenje u državu i patriotsku identifikaciju sa Crnom Gorom. Bez pravde i pravičnosti bila bi ugrožena budućnost Crne Gore.    
  • Razvojna i humanizovana ekonomija, društvo znanja  i kulturnih inovacija Nasljeđe bivše vlasti je teretno i destimulišuće. Crna Gora je u lošem ekonomskom stanju, bezperspektivna je za mlade generacije, država i građani su prezaduženi, struktura privrede je ranjiva i niskoakumulativna, stopa nezaposlenosti je deprimirajuća, prosječne zarade su dehumanizirajuće, korupcija i klijentelizam su rašireni. Najveći dio privrede bori se za opstanak dok je aktuelna vlast do sada pokazala potpunu nesposobnost na planu ekonomskog oporavka. Obrazovni sistem je zapušten i neuatonoman, kulturne ustanove sporo napreduju i na margini su društva. Država zavisi od kredita i milostinje Brisela. Crnoj Gori je potreban radikalan preobražaj u sferi ekonomije, socijalne politike, obrazovanja i kulture. To je težak i dugoročan zadatak, traži alternativne razvojne projekte i stalno podsticanje konkurentnosti na medjunarodnom planu.           
  • Zaštita kolektivnih identiteta Cna Gora je multietnička i multikonfesionalna zajednica i to je njena posebna istorijska i savremena vrijednost. Zaštita i afirmacija kolektivnih identiteta je u fokusu naših opredijeljenja i dio naše društvene politike. Istovremeno, protivimo se bilo kakvim pokušajima šovinizacije identiteta, njihove asimilacije ili nacionalnog hegemonizma. Naša ustavnost štiti slobodu nacionalnog i vjerskog identiteta i tako mora ostati. Crna Gora je država u kojoj žive Crnogorci, Srbi, Bošnjaci, Muslimani, Albanci, Hrvati, Romi i ta njena različitost u harmonizovanoj građanskoj državi je njena prednost i dokaz njenog liberalnog poimanja identiteta i njene ustavne otvorenosti. Pokret će podsticati i interkulturalni dijalog, prije sveg akroz obrazovne i kulturne politike, kako bi crnogorsko multikulturalno društvo dugoročno počivalo na višem stepenu uzjamnog razumijevanja i tolerancije. S druge strane, u fokusu identitetskog pitanja je nepomirljiv sukob između velikosrpske asimilatorske i hegemonističke identitetske politike i crnogorskog naroda. Negiranje crnogorske kulture, jezika, nacije, crkve i države, nije samo odavno poznati istorijski kontinuitet u srpskoj velikodržavnoj politici, već je i krupan aktuelni problem koji opterećuje stabilnost i perspektive naše države i društva. Zato su marginalizacija i potiskivanje velikosrpske politike, osim što je to uslov za očuvanje crnogorskog nacionalnog, kulturnog i duhovnog identiteta, od presudnog značaja za opstanak građanskog društva i koncepta građanske i multietničke države.     
  • Afirmacija individualnih prava i sloboda Svjedoci smo da crnogorsko društvo, bez obzira na napore i pomake u regulatornom i  institucionalnom dijelu, pokazuje zabrinjavajući nivo netrpeljivosti u javnom diskursu prema ranjivim grupama i rodnoj ravnopravnosti. O tome najbolje govori i retorika sadašnje vlasti u pogledu položaja žena u društvu sa pozivanjem na tzv. tradicionalne vrijednosti. Visok stepen diskriminatorskog govora (na društvenim mrežama ali i u realnosti) predstavlja sve veći problem s kojima se moramo odgovorno i bez kalkulisanja suočiti. Zbog toga će se Pokret permanentno boriti za što veće prisustvo i ravnopravnost žena u društvenom i političkom životu, naročito za potpuno ostvarivanje prava LGBT osoba, kao i za zaštitu i afirmaciju ljudskih prava i sloboda lica sa invaliditetom i svih drugih ranjivih grupa što uključuje bilo koje lično svojstvo.   

IV Politička misija Pokreta

U cilju institucionalne i političke zaštite apostrofiranih vriiednosti Pokret je opredijeljen da kao svoju dopunsku djelatnost uključi i potrebu učešća na političkim izborima ukoliko  postoji procjena da je politička participacija Pokreta nužna da bi se na lokalnom ili državnom nivou branila i afirmisala primarna – društvena misija Pokreta. Naravno, ovo podrazumijeva da Pokret raspolaže sa dovoljno resursa koji omogućavaju potencijal za uspješno učešće na lokalnim i državnim izborima. Takođe, politički profil Pokreta bi se, pored kontinuiranog afirmisanja i zaštite temeljnih društvenih vrijednosti koje za Pokret imaju odlučujući značaj, ogledao i u slijedećim odnosima: a) Odnos prema aktuelnoj parlamentarnoj većini  – Pokret djeluje kao principijelan, odgovoran, istrajan i kompetentan društveni kritičar u duhu objavljenog Proglasa. Pokret ne bi odbacio bilo kakvu eventualnu reformsku odluku ili proevropski stav parlamentarne većine ali je odlučan u opredijeljenosti za smjenu politika koje su proizvele sadašnju parlamentarnu većinu. Pokret nema dilemu da je aktuelna  parlamentarna većina višestruko destruirala crnogorsko društvo, erodirala koncept građanske države i podstakla anticrnogorsku politiku, podrila crnogorsku državnost i obesmislila proevropski put Crne Gore i to u interesu zvaničnog Beograda i Putinove Moskve; b)  Odnos prema državotvornim strankama – Pokret bi u bona fides duhu težio konstruktivnim odnosima sa partijama bivše vlasti ali ovo ne bi isključivalo kritički odnos prema tim partijama i njihovim liderima ukoliko se procjenjuje da odsustvom neophodnih reformi ili iole perspektivnih politika državotvorne stranke ugrožavaju smjenu  avgustovske parlamentarne većine; c)  Predizborni i postizborni stavovi – Pokret bi ubuduće u slučaju izlaska na bilo koje izbore preferirao isključivo samostalan nastup ili bi samo u izuzetnim okolnostima  podržao nastup na zajedničkim predizbornim listama. U slučaju da Pokret ne učestvuje na izborima podržana bi bila ona politička opcija koja inklinira evroatlantskoj, građanskoj, sekularnoj i pravnoj državi, kao i javnim politikama koje u svom fokusu imaju zaštitu individualnih i kolektivnih (identitetskih) prava, kao i kreiranju uspješne i dugoročno održive ekonomske i socijalne politike.    

[1] Članovi inicijativne grupe za formiranje Pokreta bili su: Miodrag Živković, Rade Bojović, Adnan Čirgić, Aleksandar Radoman, Bane Radulović, Boban Batrićević, Tanja Pavićević, Ljubo Filipović, Dragan Ivančević, Anđela Ivanović, Nikola Belada, Branko Baletić i Svetlana Pajović-Musić.

[2] Osnivači Pokreta izabrali su Savjet od 81 člana. Za predsjednika Savjeta izabran je Miodrag Živković, dok su za potpredsjednike Savjeta izabrani Ilija Vujošević, Branko Lukovac, Ferid Šarkinović  i Nada Bukilić.

[3] Savjet je izabrao Koordinacioni odbor Pokreta od 15 članova koga su činili: Ljubo Filipović (predsjednik KO), Rade Bojović, Branko Baletić, Ana Ivanović, Vladimir Šibalić, Tanja Pavićević, Stefan Aleksić, Elvira Bekteši, Izudin Gušmirović, Mersudin Međedović, Tijana Todorović, Maja Laković-Drašković, Merdan Zejnelagić, Aleksandra Kovačević Radoman i Ivona Čović Jaćimović. Naknadno, umjesto dijela izabranih članova u KO su kooptirani i Aleksandar Saša Zeković, Irena Delja, Janko Ljumović, Andrej Nedović i Tomislav Celić.

[4] Članovi Pokreta se svaka tri mjeseca uredno izvještavaju o realizovanim aktivnostima i tekućem budžetu Pokreta. 

[5] Imajući u vidu značaj oktobarskih lokalnih izbora opštinske inicijative Pokreta u Podgorici i Budvi bile su dio  zajedničke predizborne građanske, državotvorne i proevropske Liste, dok je opštinska inicijativa Pokreta u Danilovgradu samostalno nastupila na oktobarskim izborima. GI “21.maj” je preko zajedničkih listi osvojio 1 odborničko mjesto u Budvi (predsjednik budvanskog Savjeta, Rade Ratković) i jedno odborničko mjesto u Podgorici (predsjednik podgoričkog Savjeta, Aleksandar Saša Zeković). U Danilovgradu je samostalna lista GI “21.maj” osvojila 2,4% glasova što nije bilo dovoljno za jedno odborničko mjesto.