I Društvena misija

GI „21.maj“ (u daljem tekstu: Pokret) osnovan je u duhu decembarskog Proglasa kojim su građani, kao odgovor na regresivnu i zabrinjavajuću promjenu vlasti,  pozvani da podrže ideju o masovnom, neformalnom, društvenom i nadstranačkom Pokretu. Inicijativna grupa za formiranje Pokreta je kao uslov za osnivanje predviđela podršku od hiljadu osnivača što je ispunjeno polovinom februara. Temeljni razlozi za osnivanje Pokreta leže u potrebi da se dugoročno i u cijeloj Crnoj Gori konstituiše multietnički društveni pokret koji će afirmisati, širiti i štititi vrijednosti bez kojih nije zamisliv prosperitet i razvoj naše države. Dosadašnje iskustvo je pokazalo da političke stranke koje su baštinile ove vrijednosti ne mogu biti uspješan garant njihovog očuvanja i stabilnog prihvatanja od strane ubjedljive većine građana. Zato je nužno da se formira društveni pokret koji će kroz masovni angažman građana obezbijediti da vrijednosti i tekovine koje su 21.maja 2006. godine postale temelj obnovljene proevropske crnogorske države postanu trajan dio društvene i političke svijesti što većeg broja građana. To je jedini način da se Crna Gora zaštiti od političkih obrta koji ugrožavaju ove vrijednosti i samim tim dovode u opasnost civilizacijsku orijentaciju savremene Crne Gore. Zato je od presudnog značaja da se putem organizovane i masovne društvene akcije razvije emancipatorski i autonomni društveni pokret koji će biti u stanju da prosvjetiteljski i dugoročno afirmiše i štiti fundamentalne vrijednosti moderne Crne Gore. Riječ je o slijedećim vrijednostima:         

1. Državotvornost i konstitucionalizam

• • Ustavnost, nezavisnost, međunarodna suverenost i unutrašnji stabilni suverenitet uslov su napretka naše države. Neprihvatljiva je i diskreditujuća je svaka vladajuća politika koja dopušta narušavanje i kompromitaciju državotvorne ideje, što je trenutno slučaj. Aktuelno međunarodno urušavanje naše diplomatije i dopuštanje zvaničnoj Srbiji da se sa pozicija velikosrpstva miješa u izborne procese u Crnoj Gori su ponižavajući i neprihvatljivi. Pitanje državnosti nije samo formalno pitanje već je od suštinskog značaja da državne institucije pokažu funkcionalnost i rade u nacionalnom interesu. Zato odgovorna državna politika mora biti posvećena čuvanju državnog kredibiliteta i spolja i iznutra i istovremeno stalno voditi računa o nacionalnim interesima. Ovo zahtijeva kompetentnu diplomatsku mrežu, snažne i odgovorne bezbjednosne strukture i državnu politiku koja je trajno posvećena Crnoj Gori, njenoj zaštiti i razvoju. Takođe, ne prihvatamo da se državnost CG podriva bilo kakvim jednostranim politikama u oblasti državljanstva, biračkih spiskova i izbornog sistema.        

2. Evroatlantska orijentacija

• • Što skorije učlanjenje u EU, pored integrisanosti u NATO alijansi, je primarni zadatak patriotske i prosvjetiteljske politike. Dosadašnja usporenost na putu u EU postaje prepreka koja se mora otkloniti. Činjenica da više od 2/3 građana prihvataju evropsku orijentaciju Crne Gore je ohrabrujuća i ona mora postati gotovo konsenzualan izbor političke klase.    

3. Građanska demokratija

• Za nas građanska demokratija i građansko društvo nemaju alternativu. Ustavna opredijeljenost za građansku državu mora dobiti svoj iskaz u izbornom zakonodavstvu i pravnim rješenjima koje će ograničiti partitokratsku praksu i neprihvatljivu moć političkih stranaka. Crnoj Gori je potreban izborni sistem koji će favorizovati građanske-političke inicijative i istovremeno destimulisati politički poredak sa brojnim strankama koje se pretvaraju u klijentelističke i feudalizirane grupe uz ignorisanje javnog interesa. Građani a ne partije moraju postati faktički nosioci suvereniteta u granicama koje obezbjeđuju funkcionalnost i konkurentnost demokratskog političkog sistema. Građansko društvo je naš trajan izbor, zaštita ljudskih i građanskih prava nema alternativu i taj suštinski aspekt konstitucionalizma ne smije biti zamijenjen sa nacionalističkim ili regresivnim komunitarnim koncepcijama. Zato u središtu demokratskog političkog sistema mora biti slobodan građanin a ne bilo koja nacija ili etnička grupa. Ovakav stav ne suspenduje politička prava manjinskih, odnosno manje brojnih naroda.

4. Sekularizam i antifašizam       

• Naša država je ustavom definisana kao sekularna zajednica i to ostaje naš društveni prioritet. Pravo na različite vjeroispovjesti, kao i ateistička, agnostička ili nereligiozna uvjerenja temelji su liberalnog i demokratskog društva. To isključuje i vjeronauku u državnim školama. Odvojenost vjerskih zajednica od države isključuje političko miješanje crkava u državnu politiku što je tipično za SPC, baš kao što je aktuelna vlada proizvod neprihvatljive pravoslavne-svetosavske klerikalizacije društva. Politička favorizacija SPC čija je ključna briga vezana za srpski nacionalni identitet uz osporavanje crnogorske nacije i duhovnosti je neprihvatljiva. Baš kao što je neprihvatljiva diskriminišuća državna politika prema CPC kao pravoslavnoj crkvi vjerujućih Crnogoraca. Istovremeno, pitanje crnogorske sakralne imovine i kulturne baštine koja je trenutno u posjedu SPC i pod zaštitom aktuelne vlade za nas nije riješeno i zahtijeva reviziju čim se promijene političke okolnosti. Takođe, crnogorska antifašistička tradicija koja je naša snažna legitimacija i na putu u EU ostaje naš ugaoni istorijski kamen. Za nas je neprihvatljiv bilo kakav istorijski revizionizam koji za cilj ima da profašističkim i kolaboracionističkim snagama iz II svjetskog rata obezbijedi politički, obrazovni ili društveni legitimitet.       

5. Pravedna i pravna država

• Sadašnja Crna Gora iz niza razloga, od ekonomskih, socijalnih, identitetskih pa do političkih, nije pravedna država, niti je obezbijeđena funkcionalna vladavina prava. To je primarno odgovornost bivše vlasti, ali je za sada i odraz novouspostavljene vladine politike. Pitanje izgradnje pravedne i pravne države u kojoj će se ubjedljiva većina građana osjećati zaštićeno i vjerovati u institucionalnu pravičnost od presudnog je značaja za povjerenje u državu i patriotsku identifikaciju sa Crnom Gorom. Bez pravde i pravičnosti bila bi ugrožena budućnost Crne Gore.     

6. Razvojna i humanizovana ekonomija, društvo znanja i kulturnih inovacija

• Nasljeđe bivše vlasti je teretno i destimulišuće. Crna Gora je u lošem ekonomskom stanju, bezperspektivna je za mlade generacije, država i građani su prezaduženi, struktura privrede je ranjiva i niskoakumulativna, stopa nezaposlenosti je deprimirajuća, prosječne zarade su dehumanizirajuće, korupcija i klijentelizam su rašireni. Najveći dio privrede bori se za opstanak dok je aktuelna vlast do sada pokazala potpunu nesposobnost na planu ekonomskog oporavka. Obrazovni sistem je zapušten i neuatonoman, kulturne ustanove sporo napreduju i na margini su društva. Država zavisi od kredita i milostinje Brisela. Crnoj Gori je potreban radikalan preobražaj u sferi ekonomije, socijalne politike, obrazovanja i kulture. To je težak i dugoročan zadatak, traži alternativne razvojne projekte i stalno podsticanje konkurentnosti na medjunarodnom planu.           

7. Zaštita kolektivnih identiteta

• Cna Gora je multietnička i multikonfesionalna zajednica i to je njena posebna istorijska i savremena vrijednost. Zaštita i afirmacija kolektivnih identiteta je u fokusu naših opredijeljenja i dio naše društvene politike. Istovremeno, protivimo se bilo kakvim pokušajima šovinizacije identiteta, njihove asimilacije ili nacionalnog hegemonizma. Naša ustavnost štiti slobodu nacionalnog i vjerskog identiteta i tako mora ostati. Crna Gora je država u kojoj žive Crnogorci, Srbi, Bošnjaci, Muslimani, Albanci, Hrvati, Romi i ta njena različitost u harmonizovanoj građanskoj državi je njena prednost i dokaz njenog liberalnog poimanja identiteta i njene ustavne otvorenosti. Pokret će podsticati i interkulturalni dijalog, prije sveg akroz obrazovne i kulturne politike, kako bi crnogorsko multikulturalno društvo dugoročno počivalo na višem stepenu uzjamnog razumijevanja i tolerancije. S druge strane, u fokusu identitetskog pitanja je nepomirljiv sukob između velikosrpske asimilatorske i hegemonističke identitetske politike i crnogorskog naroda. Negiranje crnogorske kulture, jezika, nacije, crkve i države, nije samo odavno poznati istorijski kontinuitet u srpskoj velikodržavnoj politici, već je i krupan aktuelni problem koji opterećuje stabilnost i perspektive naše države i društva. Zato su marginalizacija i potiskivanje velikosrpske politike, osim što je to uslov za očuvanje crnogorskog nacionalnog, kulturnog i duhovnog identiteta, od presudnog značaja za opstanak građanskog društva i koncepta građanske i multietničke države.     

8. Afirmacija individualnih prava i sloboda

• Svjedoci smo da crnogorsko društvo, bez obzira na napore i pomake u regulatornom i institucionalnom dijelu, pokazuje zabrinjavajući nivo netrpeljivosti u javnom diskursu prema ranjivim grupama i rodnoj ravnopravnosti. O tome najbolje govori i retorika sadašnje vlasti u pogledu položaja žena u društvu sa pozivanjem na tzv. tradicionalne vrijednosti. Visok stepen diskriminatorskog govora (na društvenim mrežama ali i u realnosti) predstavlja sve veći problem s kojima se moramo odgovorno i bez kalkulisanja suočiti. Zbog toga će se Pokret permanentno boriti za što veće prisustvo i ravnopravnost žena u društvenom i političkom životu, naročito za potpuno ostvarivanje prava LGBT osoba, kao i za zaštitu i afirmaciju ljudskih prava i sloboda lica sa invaliditetom i svih drugih ranjivih grupa što uključuje bilo koje lično svojstvo.    

II Politička misija

U cilju institucionalne i političke zaštite apostrofiranih vriiednosti Pokret je opredijeljen da preko samostalne građanske liste (“političko krilo” Pokreta, što isključuje transformaciju Pokreta u stranku) učestvuje na budućim parlamentarnim izborima. To je zaloga njegove autonomnosti i nužnosti u procesu građanskog i političkog angažovanja, pritom oslobođenog od pritiska i zakulisnih kalkulacija manje ili više diskreditovanih partija ili drugih političkih grupa. Politički profil Pokreta bi se, pored kontinuiranog afirmisanja i zaštite pomenutih vrijednosti i imaju odlučujući aksiološki značaj, ogledao i u slijedećim odnosima: a) Odnos prema aktuelnoj vlasti – Pokret bi djelovao kao snažan, stabilan i kompetentan društveni kritičar nove vlasti u duhu objavljenog Proglasa. Ipak, Pokret ne bi odbacivao bilo kakvu eventualnu reformsku odluku ili proevropski stav nove vlasti. Međutim, osnovni zadatak je opredijeljenost za smjenu aktuelne vlasti na redovnim ili vanrednim parlamentarnim izborima; b)  Odnos prema državotvornim strankama – Pokret bi u bona fides duhu težio konstruktivnim odnosima sa partijama bivše vlasti ali ovo ne bi isključivalo kritičku percepciju tih partija ukoliko se procjenjuje da odsustvom nužnih reformi ili perspektivne politike te stranke ugrožavaju smjenu aktuelne vlasti, što je trenutno slučaj; c)  Postizborni stav – Pokret bi podržao formiranje vlasti koju bi činile proevropske i državotvorne partije. Politički i personalni uslovi podrške kao i položaj Pokreta u novoj vladi definisali bi se u zavisnosti od unutrašnjih prilika i međunarodnih okolnosti.